Eerlijke waardering, eerlijke markt

Taxaties zijn behoorlijk wat meer dan een formaliteit bij het aanvragen van een hypotheek. De waardering van vastgoed bepaalt niet alleen de koopprijs of de hoogte van de financiering, maar werkt door in fiscale heffingen, huurprijsregulering en zelfs in de investeringsbereidheid van institutionele partijen. Daarmee raakt dit onderwerp zowel de individuele koper als het bredere functioneren van de Nederlandse economie.
Toch kampt de praktijk van vastgoedwaardering en taxatie met aanzienlijke vraagstukken. Variërende uitkomsten tussen taxateurs, soms tot tonnen verschil, ondermijnen het vertrouwen. De verleiding om de taxatie nauwkeurig te laten aansluiten bij de overeengekomen verkoopprijs maakt het proces kwetsbaar voor prijsopdrijving. Tegelijkertijd dwingen digitalisering en kunstmatige intelligentie de sector tot innovatie, terwijl regelgeving en kwaliteitsbewaking achterblijven. De vraag is dan ook: hoe kan een nieuwe regering zorgen dat vastgoedwaardering betrouwbaarder, transparanter en toekomstbestendig wordt? Drie beleidsaanbevelingen dringen zich op.

Kwaliteitsborging en onafhankelijk toezicht

De eerste en misschien wel belangrijkste aanbeveling is het verstevigen van de kwaliteitsborging van taxaties. Op dit moment zien we dat taxaties vaak weinig onderscheidend zijn en te dicht aansluiten bij de koopsom. Dit versterkt het opwaartse prijssentiment en ondergraaft het vertrouwen in de markt. Een nieuwe regering kan hier ingrijpen door de rol van onafhankelijk toezicht te vergroten. Denk aan een versterking van de Waarderingskamer, die nu vooral toezicht houdt op WOZ-waarderingen, maar die ook een rol zou kunnen spelen bij kwaliteitscontroles op particuliere en commerciële taxaties. Daarnaast kan worden overwogen om de richtlijnen voor taxateurs te verscherpen, bijvoorbeeld door striktere eisen aan de onderbouwing van waarderingen en meer transparantie over gebruikte referentieobjecten. Internationaal zijn er best practices te vinden. In het Verenigd Koninkrijk zijn taxateurs verplicht hun waarderingen uitvoerig te verantwoorden en wordt steekproefsgewijs gecontroleerd of de onderbouwing standhoudt. Een dergelijk systeem zou ook in Nederland bijdragen aan het herstel van vertrouwen in de taxatiepraktijk.

Digitale taxatie met menselijke toets

De tweede aanbeveling richt zich op de technologische revolutie die de sector in hoog tempo verandert. Steeds meer modellen maken gebruik van kunstmatige intelligentie om op basis van marktcijfers en data uit het Kadaster en de WOZ tot een waardebepaling te komen. Dit heeft voordelen: AI-modellen kunnen sneller, consistenter en minder gevoelig voor menselijke bias werken. Toch schuilen er ook risico’s. Algoritmen zijn zo goed als de data die ze voeden, en als historische data scheefheden bevatten, reproduceert AI die zonder meer. Bovendien kan de menselijke maat verloren gaan: een algoritme kan geen rekening houden met unieke contextfactoren zoals de staat van onderhoud of de beleving van een locatie.

De nieuwe regering zou daarom een tweesporenbeleid moeten voeren. Enerzijds het stimuleren van digitale taxatie, bijvoorbeeld door standaarden en formats voor data te harmoniseren en innovatie te subsidiëren. Anderzijds het wettelijk borgen van de menselijke toets: elke AI-gedreven waardering moet worden gevalideerd door een gecertificeerde taxateur die de context en nuances beoordeelt. Zo ontstaat een hybride model waarin technologie en vakmanschap elkaar versterken.

Vastgoedwaardering als onderdeel sociaal-economisch beleid

Een derde en vaak vergeten dimensie is dat vastgoedwaardering niet alleen een technische, maar ook een maatschappelijke aangelegenheid is. De manier waarop we vastgoed waarderen beïnvloedt de toegankelijkheid van de woningmarkt en versterkt of verzwakt sociale ongelijkheid. Neem bijvoorbeeld de betaalbare huursector. Huurprijsregulering is direct gekoppeld aan de WOZ-waarde, wat kan betekenen dat stijgende woningprijzen automatisch leiden tot hogere huren, precies voor de groepen die al het meest onder druk staan. Of denk aan fiscale prikkels: hoge waarderingen leiden tot hogere belastingdruk, die onevenredig kan uitpakken voor bepaalde groepen.

De nieuwe regering heeft, naast diverse andere slepende dossiers, ook in vastgoedwaardering een kans om verschil te maken. Door onafhankelijk toezicht te versterken, digitalisering te omarmen zonder de menselijke maat te verliezen en vastgoedwaardering nadrukkelijk te koppelen aan sociaal beleid, kan Nederland een robuuster fundament leggen onder de woning- en vastgoedmarkt.

Dit artikel verscheen eerder op Vastgoedjournaal:  https://vastgoedjournaal.nl/nieuws/69857?