Bevriezing sociale huur bevestigde het gebrek aan koers in het woningbeleid

Met de val van het kabinet-Schoof komt de woningcrisis in Nederland nog verder vast te zitten. De laatste kunstgreep van het kabinet was de mogelijke bevriezing van de sociale huren. Wat bedoeld is als steun voor kwetsbare huishoudens, keert zich in de praktijk tegen de oplossing van het probleem. Symptoombestrijding die bovendien door de Raad van State is afgekeurd vanwege de ondoordachte opbouw. De bevriezing leek sympathiek maar het ondermijnt investeringen, vertraagt woningbouw en vergroot de onzekerheid voor partijen die juist aan de vraag zouden kunnen voldoen.

Het gebrek aan stabiliteit en samenhang in het beleid is al jaren een rem op de woningmarkt. Bouwprojecten lopen vast op een cumulatie van obstakels: lange vergunningstrajecten, stikstofbeperkingen, netcongestie, personeelskrapte, veranderende regelgeving en politieke volatiliteit. Elke nieuwe wet of maatregel voegt een laag van onzekerheid toe. De wet betaalbare huur is daar een voorbeeld van, net als het recente besluit tot huurbevriezing. Dit soort beleid zaait verwarring en werkt verlammend. Marktpartijen deinzen terug, niet vanwege ongunstige voorwaarden, maar vanwege de onvoorspelbaarheid van die voorwaarden.

De kern van de woningcrisis is een structureel tekort aan woningen, en dat tekort lossen we niet op met extra regels. Wat nodig is, is een stabiel en consistent langetermijnbeleid waarin partijen weten waar ze aan toe zijn. In zo’n kader kunnen ontwikkelaars, corporaties en investeerders plannen maken die verder reiken dan een verkiezingsperiode. Zonder dat fundament blijven beloftes over betaalbaarheid en beschikbaarheid leeg.

De oplossing ligt niet in Den Haag alleen. Juist lokaal ligt de sleutel. Gemeenten hebben het beste zicht op hun inwoners, de ruimtelijke mogelijkheden en de lokale dynamiek. Zij kunnen versnellen, mits ze de ruimte krijgen om maatwerk te leveren. Centrale regie is noodzakelijk als het gaat om infrastructuur, energie en wetgeving, maar niet als instrument om vanuit abstracte modellen grip te krijgen op woonwijken die men van dichtbij niet kent.

Betaalbaarheid bereik je niet door prijzen te bevriezen, maar door de druk op de markt te verlagen. Dat vraagt om bouwen, op grote schaal en met snelheid. Daarnaast moet investeren in huurwoningen aantrekkelijk blijven. De fiscale behandeling van box 3 speelt daarbij een sleutelrol. Zolang particuliere investeerders worden ontmoedigd, blijft een groot deel van het woningaanbod onbenut of verschuift het naar de koopmarkt, waar starters al nauwelijks meer aan bod komen.

De toekomst van wonen vraagt ook om aandacht voor kwaliteit. De groei van eenpersoonshuishoudens, de vergrijzing en veranderende levensstijlen vereisen andere woningtypes en woonmilieus. Niet alleen het aantal woningen moet omhoog, maar ook de afstemming op de vraag. Denk aan kleinere, flexibele woningen in goed bereikbare gebieden, met voorzieningen in de directe omgeving. Denk aan duurzame bouw, met oog voor aanpasbaarheid en circulariteit. En denk vooral aan stedenbouw die ontmoeting faciliteert, in plaats van alleen efficiënt ruimtegebruik na te streven.

Bouwen is een kwestie van organiseren. Dat begint met het samenstellen van sterke bouwteams en het betrekken van goede architecten. Visie en ontwerpkwaliteit maken het verschil tussen een plek waar mensen willen wonen en een locatie die na oplevering verloedert. Het betekent ook kiezen waar gebouwd wordt. Niet alles hoeft binnenstedelijk te gebeuren. Net buiten de grote steden ligt veel onbenut potentieel, mits de bereikbaarheid en infrastructuur op orde zijn.

Er is ruimte voor zowel standaardisering als maatwerk. In de sociale sector kan standaardisering bijdragen aan snelheid en schaalbaarheid. In de vrije sector blijft maatwerk noodzakelijk om aan uiteenlopende wensen te voldoen en sociale diversiteit in buurten te waarborgen. Gemeenschappelijke voorzieningen en gedeelde functies kunnen daarbij een rol spelen, zoals elders in Europa al overtuigend is bewezen.

De rode draad is helder: we moeten bouwen. Maar dan wel op basis van een beleid dat koersvast is, ruimte laat voor lokaal initiatief, en investeringen stimuleert in plaats van afstraft. De bevriezing van de sociale huur is daar het tegenovergestelde van: een symbolische ingreep zonder structurele werking, die bovendien vertrouwen schaadt. In een tijd waarin Nederland snakt naar woningen, verdienen we beter dan beleid dat vooral bedoeld lijkt om politieke punten te scoren.

Dit artikel verscheen eerder op LinkedIn